- Dutch
- Frisian
- Afrikaans
Breaking is the alternation between the centring diphthongs /iə, yə, uə, ɪə, oə/ in simplex words and the glide + vowel sequences [jɪ, jø, wo, jɛ, wa] in complex words. It occurs in a wide variety of morphological environments, an overview of which is presented in this topic.
The morphological environments in which Breaking occurs are enumerated and exemplified in the overview in (1), which is largely based on Tiersma (1979:19-46) and Tiersma (1980:56-58):
| Overview of the contexts of Breaking (together with some examples) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a. | In inflected forms | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a1. Noun plurals | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stien | /stiən/ | stone | ~ | stiennen | [stjɪnn̩] | stones | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| tried | /triəd/ | thread | ~ | triedden | [trjɪdn̩] | threads | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| flues | /flyəz/ | fleece | ~ | fluezen | [fljøzn̩] | fleeces | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| koer | /kuər/ | basket | ~ | kuorren | [kworn̩] | baskets | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| foet | /fuət/ | foot | ~ | fuotten | [fwotn̩] | feet | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| goes | /guəz/ | goose | ~ | guozzen | [gwozn̩] | geese | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| beam | /bɪəm/ | tree | ~ | beammen | [bjɛmm̩] | trees | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| tean | /tɪən/ | toe | ~ | teannen | [tjɛnn̩] | toes | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| doar | /doər/ | door | ~ | doarren | [dwarn̩] | doors | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| soan | /soən/ | son | ~ | soannen | [swann̩] | sons | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a2. The comparative and/or superlative of adjectives | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| fier | /fiər/ | far | ~ | fierder | [fjɪdr̩] | farther | ~ | fierst | [fjɪst] | farthest | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| swier | /swiər/ | heavy | ~ | swierder | [swɪdr̩] | heavier | ~ | swierst | [swɪst] | heaviest | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ear | /ɪər/ | early | ~ | earder | [jɛdr̩] | earliest | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| leaf | /lɪəv/ | gladly | ~ | leaver | [ljɛ(:)vər] | rather | ~ | leafst | [ljɛfst] | preferably | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| moai | /mo:j/ | beautiful | ~ | moaier | [mwa.jər] | more beautiful | ~ | moaist | [mwa.jst] | most beautiful | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a3. Verbal forms | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| sliep(e) | /sliəp/ | to sleep | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| do sliepst | [sljɪpst] | you sleep | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| hy sliept | [sljɪpt] | he sleeps | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ik sliepte | [sljɪptə] | I slept | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wy hawwe sliept | [sljɪpt] | we have slept | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| doar(e) | /doər/ | dare | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| do doarst | [dwast] | you dare | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| hy doart | [dwat] | he dares | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ik doarst | [dwast] | I dared | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wy hawwe doarst | [dwast] | we have dared | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| dream(e) | /drɪəm/ | to dream | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| do dreamst | [drjɛmst] | you dream | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| hy dreamt | [drjɛmt] | he dreams | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ik dreamde | [drjɛmdə] | I dreamt | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wy hawwe dreamd | [drjɛmt] | we have dreamt | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [Note: Originally, doare is a preterite-present verb in Frisian, so the third person singular present tense form was hy doar [doər] he dares, without Breaking. Due to leveling, the third person singular present tense form is becoming, or has become, hy doart [doət], made up of verb stem + /t/, as is the normal case with verbs with an infinitive ending in /ə/. Significantly, the broken form only shows up in doart, where final [-t] provides a context for shortening, hence for Breaking (Tiersma (1979:27)).] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b. | In derived forms | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b1a. Diminutives | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stien | /stiən/ | stone | ~ | stientsje | [stjɪntsjə] | small stone | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| tried | /triəd/ | thread | ~ | triedsje | [trjɪtsjə] | little thread | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| brief | /briəv/ | letter | ~ | briefke | [brjɪfkə] | note | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| papier | /papiər/ | paper | ~ | papierke | [papjɪrkə] | piece of paper | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| flues | /flyəz/ | fleece | ~ | fljuske | [fljøskə] | small fleece | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| foet | /fuət/ | foot | ~ | fuotsje | [fwotsjə] | small foot | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| koer | /kuər/ | basket | ~ | kuorke | [kworkə] | small basket | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| beam | /bɪəm/ | tree | ~ | beamke | [bjɛmkə] | small tree | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| tean | /tɪən/ | toe | ~ | teantsje | [tjɛntsjə] | small toe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| doar | /doər/ | door | ~ | doarke | [dwarkə] | small door | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| soan | /soən/ | son | ~ | soantsje | [swantsjə] | little son | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [Note: A pattern concerning the occurrence of Breaking in nouns is that when the plural form shows Breaking, the diminutive tends to do so as well. The implicational relation thus is from plural to diminutive. As to Vowel Shortening, this works just the other way around: if the diminutive shows shortening, the plural form tends to do so as well. It should be borne in mind, however, that all this is no more than a tendency. To give an example, the diminutives of brief letter and papier paper are briefke [brjɪfkə] note and papierke [papjɪrkə] piece of paper, with a broken diphthong, whereas the plural forms are brieven [briəvən] and papieren [papiərn̩], with a centring one.] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b1b. 'Diminutive verbs' (with-/k/) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b1b1. From nouns | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| boer | /buər/ | farmer | ~ | buork(je) | [bwork] | run a farm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| hoer | /huər/ | whore | ~ | huork(je) | [vwork] | to whore, go to prostitutes | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| koer | /kuər/ | basket | ~ | kuork(je) | [kwork] | make baskets | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| toer | /tuər/ | tower | ~ | tuork(je) | [twork] | to tower | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stoel | /stuəl/ | chair | ~ | stuolk(je) | [stwolk] | be based (on) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| noas | /noəz/ | nose | ~ | noask(je) | [nwask] | nose around | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| priem | /priəm/ | awl, bodkin | ~ | priemk(je) | [prjɪmk] | to pierce | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b1b2. From adjectives | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| blier | /bliər/ | cheerful | ~ | blierk(je) | [bljɪrk] | look cheerful | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| fier | /fiər/ | far | ~ | fierk(je) | [fjɪrk] | stare into the distance | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| skier | /skiər/ | greyish | ~ | skierk(je) | [skjɪrk] | become grey | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b1b3. From verbs | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| slier(e) | /sliər/ | to slide | ~ | slierk(je) | [sljɪrk] | slide softly | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| loer(e) | /luər/ | to leer (at) | ~ | luork(je) | [lwork] | to peep, to peek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| gloer(e) | /ɡluər/ | to peep, to peek | ~ | gluork(je) | [ɡlwork] | to peep, to peek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| beroer(e) | /bəruər/ | to touch | ~ | beruork(je) | [bərwork] | to fix (up) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2. With certain suffixes | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2a. With -(ich)heid -/(əx)hid/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wier | /viər/ | true | ~ | wierheid | [vjɪrhit] | truth | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| klear | /klɪər/ | clear | ~ | klearrichheid | [kljɛrəxhit] | clarity | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2b. With -ens -/əns/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| moai | /mo:j/ | beautiful | ~ | moaiens | [mwa.jə̃s] | beauty | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| swier | /swiər/ | heavy | ~ | swierens | [swɪrn̩s] | heaviness | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wiet | /viət/ | wet | ~ | wiettens | [vjɪtn̩s] | wetness | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2c. With -te -/tə/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2c1. From adjectives | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| fier | /fiər/ | far | ~ | fierte | [fjɪtə] | distance | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| grien | /ɡriən/ | green | ~ | griente | [ɡrjɪntə] | vegetable | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| swier | /swiər/ | heavy | ~ | swierte | [swɪtə] | weight; heaviness | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wiet | /viət/ | wet | ~ | wiette | [vjɪtə] | wetness | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2c2. From nouns | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| beam | /bɪəm/ | tree | ~ | beamte | [bjɛmtə] | trees | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stien | /stiən/ | stone | ~ | stiente | [stjɪntɛ] | rock; stone | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2d. With -sel -/səl/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ried(e) | /riəd/ | to guess | ~ | riedsel | [rjɪtsl̩] | riddle | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2e. With -ling -/lɪŋ/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| goate | /ɡoətə/ | gutter | ~ | goatling | [ɡwatlɪŋ] | huge kettle | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| hoale | /hoələ/ | cave, hole | ~ | hoalling | [vwalɪŋ] | fingerstall | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| keat | /kɪət/ | link | ~ | keatling | [kjɛtlɪŋ] | chain | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ien | /iən/ | one | ~ | ienling | [jɪ̃lɪŋ] | only child | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [Note: The words twilling [twɪlɪŋ] twins(< twjilling) and trjilling [trjɪlɪŋ] (set of) triplets derive from the obsolete numerals twie two and trie /triə/ three (nowadays twa and trije, respectively).] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2f. With -ing -/ɪŋ/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| flier | /fliər/ | floor | ~ | flierring | [fljɪrɪŋ] | attic | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2g. With -eftich -/ɛftəɣ/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| beam | /bɪəm/ | tree | ~ | beameftich | /bjɛmɛftəx/ | tree-like | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stien | /stiən/ | stone | ~ | stieneftich | /stjɪnɛftəx/ | stone-like | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [Note: -eftich has all the morphological properties of a suffix, but phonologically it behaves as a word; beameftich, therefore, is both a derivation and a (kind of) compound.] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2h. With -(er)ich -(ər)əɣ/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| beam | /bɪəm/ | tree | ~ | beammich | [bjɛməx] | wooded, forested | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| blier | /bliər/ | blister | ~ | blierrich | [bljɪrəx] | with blisters (of paint) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bloed | /bluəd/ | blood | ~ | bluodderich | [blwodərəx] | bloody | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| keal | /kɪəl/ | calf | ~ | keallich | [kjɛləx] | young and foolish | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kies | /kiəz/ | molar | ~ | kiezzich | [kjɪzəx] | moody, surly | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| miel | /miəl/ | milk yield | ~ | miellich | [mjɪləx] | varying in milk yield (of a cow) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stien | /stiən/ | stone | ~ | stiennich | [stjɪnəx] | stony | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2i. With -lik -/lək/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| foar | /foər/ | before | ~ | foarlik | [fwalək] | precocious | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| goed | /ɡuəd/ | good | ~ | guodlik | [gwodlək] | gentle; meek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ien | /iən/ | one | ~ | ienlik | [[jɪ̃lək] | solitary, lonely | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| noed | /nuəd/ | concern | ~ | nuodlik | [nwodlək] | risky, dangerous | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wier | /viər/ | true | ~ | wierlik(en) | [vjɪlək(ən)] | truly | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2j. Wint -en -/ən/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| fear | /fɪər/ | feather | ~ | fearren | [fjɛ(:)rn̩] | of feathers | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| spoen | /spuən/ | chip | ~ | spuonnen | [spwonn̩] | of split-wood | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stien | /stiən/ | stone | ~ | stiennen | [stjɪnn̩] | stone, of stone | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| tien | /tiən/ | osier | ~ | tiennen | [tjɪnn̩] | of osier | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2k. With -skip -/skɪp/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| broer | /bruər/ | brother | ~ | bruorskip | [brworskɪp] | brotherhood | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| boade | /boədə/ | messenger | ~ | boadskip | [bwatskɪp] | message | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| keap(je) | /kɪəp/ | to buy | ~ | keappenskip | [kjɛpm̩skɪp] | trade, business | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2l. With -sum -/səm/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ien | /iən/ | one | ~ | iensum | [jɪ̃:sm̩] | solitary, lonely | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2m. With -sk -/sk/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| moarn | /moən/ | morning | ~ | moarnsk | [mwã:sk] | moody in the morning | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| priem | /priəm/ | awl, bodkin | ~ | priemsk | [prjɪmsk] | with a very sharp point | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2n. With -s -/s/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| moarn | /moən/ | morning | ~ | moarns | [mwã:s] | in the morning | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2o. With -ster -/stər/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Boarn | /boən/ | name of a village | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Boarnster | [bwã:str̩] | inhabitant of, related to Boarn | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tersoal | /tərsoəl/ | name of a village | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tersoalster | [tərswalstr̩] | inhabitant of, related to Tersoal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ie | /iə/ | name of a village | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Iester | [jɪstr̩] | inhabitant of, related to Ie | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2p. In noun/adjective/verb-to-verb conversion | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2p1. From nouns | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| flier | /fliər/ | floor | ~ | flier(je) | [fljɪr] | lay a floor | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| hier | /hiər/ | hair | ~ | ferhier(je) | [fəjɪr] | to moult | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| priem | /priəm/ | awl, bodkin | ~ | priem(je) | [prjɪm] | to pierce | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| sied | /siəd/ | seed | ~ | sied(zje) | [sjɪd] | to sow | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| lean | /lɪən/ | pay, wages | ~ | lean(je) | [ljɛn] | to pay; be worth | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| heak | /hɪək/ | hook | ~ | heak(je) | [jɛk] | to hook (up) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| keal | /kɪəl/ | calf | ~ | keal(je) | [kjɛl] | to calve | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| foer | /fuər/ | feed, forage | ~ | fuor(je) | [fwor] | to feed | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stoel | /stuəl/ | chair | ~ | stuol(je) | [stwol] | be based (on) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2p2. From adjectives | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| koel | /kuəl/ | cool | ~ | kuol(je) | [kwol] | to cool (down/off) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| weak | /vɪək/ | soft | ~ | weak(je) | [vjɛk] | to soak | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| wiet | /viət/ | wet | ~ | wiet(sje) | [vjɪt] | to wet, to moisten | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| b2p3. From verbs | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| gloer(e) | /ɡluər/ | to peep, to peek | ~ | gluor(je) | [ɡlwor] | to peep, to peek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| beroer(e) | /bəruər/ | to touch | ~ | beruor(je) | [bərwor] | to fix (up) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c. | In compounds | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1. The left-hand part | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1a. With a noun/verb/adjective as such | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1a1. With a noun | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stien | /stiən/ | stone | ~ | stien#krobbe | /stjɪn/ | wood louse | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ierde | /iədə/ | earth, soil | ~ | ierd#bei | /jɪd/ | strawberry | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| koer | /kuər/ | basket | ~ | kuor#fol | /kwor/ | basketful | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stoel | /stuəl/ | chair | ~ | stuol#kessen | /stwol/ | chair-cushion | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ear | /ɪər/ | ear | ~ | ear#izer | /jɛr/ | head brooch | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| earm | /ɪərm/ | arm | ~ | earm#takke | /jɛrm/ | elbow | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| koal | /koəl/ | cabbage | ~ | koal#sied | /kwal/ | rape | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kloat | /kloət/ | ball, testicle | ~ | kloat#sek | /klwat/ | bastard; idiot | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1a2. With a verb | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| sliep(e) | /sliəp/ | to sleep | ~ | sliep#keamer | /sljɪp/ | bedroom | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1a3. With an adjective | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| heal | /hɪəl/ | half | ~ | heal#oere | /jɛl/ | half an hour | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| earm | /ɪərm/ | poor | ~ | earm#moed | /jɛrm/ | poverty | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [Note: Tiersma (1979:43-45) notices that some left-hand members of a compound may occur with either a broken or a centring diphthong. An example is the verb stem sliep /sliəp/ sleep, which shows up as /sljɪp/ - in sliep#keamer bedroom and as /sliəp/ - in sliep#sek sleeping bag. There is clear tendency for new compounds not to occur with a broken diphthong. Existing compounds with a broken diphthong, moreover, tend to be reanalyzed with a centring one. The part sliep- of sliepkeamer bedroom is a case in point; it used to be realized as [sljɪp-], but it is being replaced by [sliəp-], especially with younger speakers. Breaking is thus receding in scope here, as it is in general. This is also shown by forms like moal#pûde /mwal/ - flour bag and dea#kiste /djɛ-/ coffin; these were the normal realizations in 19th century Frisian, but the current forms have become /moəl/ and /dɪə/.] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1b. With a noun/adjective extended with schwa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1b1. With a noun | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| skiep | /skiəp/ | sheep | ~ | skieppe#tsiis | /skjɪpə/ | sheep's cheese | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| rier | /riər/ | heifer | ~ | rierre#stâl | /rjɪrə/ | stall for a heifer | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| stoel | /stuəl/ | chair | ~ | stuolle#dûns | /stwolə/ | musical chairs | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| heak | /hɪək/ | hook | ~ | heakke#krús | /jɛkə/ | swastika | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| keal | /kɪəl/ | calf | ~ | kealle#fleis | /kjɛlə/ | veal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| broer | /bruər/ | brother | ~ | bruorre#folk | /brworə/ | kinspeople | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c1b2. With an adjective | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| oar | /oər/ | other | ~ | oarre#mem | /vwarə/ | grandmother | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c2. The right-hand part | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| hear | /hɪər/ | lord | ~ | lân#hearre | /jɛrə/ | landlord | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [Note: Breaking in the (unstressed) right-hand part of a compound is very uncommon. It may therefore not be without significance that in lân#hearre landlord, the monosyllabic noun hear lord has been extended with schwa, which makes for a favourable context for Breaking. There seem to be two more such instances of Breaking, viz. skoar#stien [skwas(t)jən] chimney (lit. supporting stone) − see Tiersma (1979:45-46) − and in the seven cardinal numbers ending in -tjin teen, for instance fjir#tjin [fjɪtjən] fourteen and san#tjin [sɔntjən] seventeen. These might be assumed to derive from the broken form of stien /stiən/ stone and tien /ti.ən/ ten, [stjɪn] and [tjɪn], respectively. However, since the full vowel [ɪ] does not show up in these words, the schwa in skoarstien [skwas(t)jən] and trettjin [trɛtjən], fjirtjin [fjɪtjən], etc. can just as well be considered the direct outcome of reduction of the diphthong [iə], so that Breaking can be confined to stressed syllables (see Hoekstra and Tiersma (1994:293) for this line of reasoning).] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| c3. In synthetic compounds | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| achtjierrich | /axt+iər+əɣ/ | (eight+year+ich) | [axtjɪrəx] | eight years old | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| fiifjierrich | /fi:v+iər+əɣ/ | (five+year+ich) | [fi:vjɪrəx] | five years old | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
There are doublets of verbs with a centring and with a broken diphthong (Tiersma (1979:28-29)); see the overview below:
The alternation may have set out as 'normal' instances of Breaking, but has become a matter of dialectal variation: the forms without Breaking are found in the north, those with Breaking in the south of the language area. It is a striking fact that it is predominantly the front vowels which take part in the alternation.
The Breaking alternation belongs to the main (and mainland) dialects Klaaifrysk and Wâldfrysk. The island dialects, instead, have a shortening relation, that is, where Klaaifrysk and Wâldfrysk have the glide + vowel sequences [jɪ, jø, wo, jɛ, wa] in complex words, these dialects have a short vowel, as appears from the examples of word pairs below (taken from the dialect of the island of Schiermonnikoog):
| Schiermonnikoogs | Mainland Frisian | Gloss |
| pr[iə]m ~ pr[ɪ]mmen | pr[iə]m ~ pr[jɪ]mmen | awl ~ awls |
| tr[iə]d ~ tr[ɪ]dden | tr[iə]d ~ tr[jɪ]dden | thread ~ threads |
| st[yə]l ~ st[o]llen | st[uə]l ~ st[wo]llen | chair ~ chairs |
| f[yə]t ~ f[o]tten | f[uə]t ~ f[wo]tten | foot ~ feet |
| p[aj]l ~ p[ɛ]llen | p[ɪə]l ~ p[jɛ]llen | post ~ posts |
| h[aj]k ~ h[ɛ]kken | h[ɪə]k ~[jɛ]kken | hook ~ hooks |
| b[øə]r ~ b[ɐ]rje | b[oə]r ~ b[wa]rje | drill ~ to bore, to drill |
The third main dialect, Súdwesthoeksk, does not have the combinations [wa] and [wo], though it does have [jɪ] and [jɛ]. Since the latter do not occur in all words in which they can be expected, the words in which they do occur might be taken as loans from neighbouring Klaaifrysk. In many cases, Súdwesthoeksk has the short vowel [ɛ] or [ɪ] where Klaaifrysk has the glide + vowel sequence [jɛ] or [jɪ], as in b[ɛ]mmen ~ b[jɛ]mmen trees and str[ø]tte (< str[ɪ]tte) ~ str[jɪ]tte street. This pattern led Miedema (1958) to the conclusion that the island dialects never had Breaking, but only shortening of the long monophthongs (in simplex words, these developed into centring diphthongs after shortening had taken place). In doing so, he made a stand against the Frisian dialectologist J.J. Hof, who claimed − in Hof (1933) − that Súdwesthoeksk once had broken diphthongs, which have undergone simplification by deleting the glide portion (as a matter of fact, this kind of deletion is quite common in Súdwesthoeksk). This view was defended in Visser (1990) and, much more forcefully, in Versloot (2002). According to Versloot only the dialect of the island of Schiermonnikoog fares better with an analysis in terms of shortening of the long monophthong.
In case the centring diphthong was preceded by a glide, Breaking resulted in a sequence of two glides; there are only instances with /wɪə/ (<wea>) and /wiə/ (<wie>), see the examples in (3):
| sweal | /swɪəl/ | > | [*swjɛl] | > | [swɛl] | swallow |
| swierder | /swiər+ər/ | > | [*swjɪdr̩] | > | [swɪdr̩] | heavier |
| twielûd | /twiə#lu:d/ | > | [*twjɪlu:t] | > | [twɪlu:t] | diphthong |
| twiere | /twiərə/ | > | [*twjɪrə] | > | [twɪrə] | whirlwind |
A sequence of two glides seems to be prohibited in Frisian. Although the right-hand glides − the ones which are part of the broken diphthong − systematically have to leave the field, the forms resulting from deletion of the left-hand glide − [sjɛl], [sjɪdr̩], [tjɪlu:t], and [tjɪrə] − are impeccable from a phonological/phonotactic point of view, cf. words like sjen /sjɛn/ see; look, sjippe /sjɪpə/ soap, and tjirk /tjɪrk/ redshank. The reason that, for instance, swirder (<swierder>) ousts sjirder might be that the former resembles the basic form swier+er more than does the latter.
Breaking of [uə] in the sequence -joer- ( [-ju.ər-]) deserves some comment. Take the adjective djoer /djuər/ expensive, with Breaking in the comparative djoerder /djuər+ər/ more expensive and the superlative djoerst /djuər+st/ most expensive. In line with the scenario set out in the previous extra, the broken forms would have to be realized as [djodr̩] ( < [*djwodr̩]) and [djost] ( < [*djwost]), with deletion of stem-final /r/. However, their common realizations are [djødr̩] and [djøst]. More instances of the alternation [juər] (<joer>) ~ [jør] (<jur>) are given in (4):
| fjoer | fire | ~ | fjurke | small fire | , | fjurje | fire | , | fjurwurk | firework |
| stjoer | steering wheel | ~ | stjurman | helmsman | ||||||
| Sjoerd | man's name | ~ | Sjurdsje | woman's name | ||||||
| tsjoer | tether | ~ | tsjurje | tether |
Miedema (1958) doubts whether the alternation between fjoer and fjurje should be analyzed as an instance of Breaking. Instead, he proposes an analysis in which fjoer and fjurje have preserved the Old Frisian rising diphthong: fjoor [fio.r] ~ fjorren [fiorən], forms which have undergone diphthongization and palatalization, resulting in fjoer ~ fjurren . In this analysis, [jø] in fjurren is the continuation of a long vowel, shortened as early as in the Old Frisian period. Whatever the right analysis may turn out to be − Old Frisian shortening or Modern Frisian Breaking − the change from [o] to [ø] has to be accounted for separately. The vowel [ø] seems to be a compromise between the frontness of the glide [j] and the backness of the vowel [o].
Not all instances of Breaking mentioned in the above overview are realized by all speakers. There is a lot of individual and dialectal variation. The spread of Breaking is also receding; there has been extensive leveling, mostly favouring the form with the centring diphthong, though there are also cases in which the broken diphthong has won the day (Tiersma (1978), Tiersma (1982), Tiersma (1983)). Clearly, Breaking no longer is a productive process.
- 1994FrisianKönig, Ekkehard & Auwera, Johan van der (eds.)The Germanic LanguagesRoutledge505-531
- 1933Friesche dialectgeographieMartinus Nijhoff
- 1958De nieuwfriese 'breking' en zijn verspreidingTaal en Tongval148-156
- 1958De nieuwfriese 'breking' en zijn verspreidingTaal en Tongval148-156
- 1978Bidirectional leveling as evidence for relational rulesLingua4565-77
- 1979Breaking in West Frisian: a historical and synchronic approachUtrecht working papers in linguistics81-41
- 1979Breaking in West Frisian: a historical and synchronic approachUtrecht working papers in linguistics81-41
- 1979Aspects of the phonology of Frisian based on the language of GrouMeidielingen fan de stúdzjerjochting Frysk oan de Frije Universiteit yn Amsterdam4
- 1979Aspects of the phonology of Frisian based on the language of GrouMeidielingen fan de stúdzjerjochting Frysk oan de Frije Universiteit yn Amsterdam4
- 1979Aspects of the phonology of Frisian based on the language of GrouMeidielingen fan de stúdzjerjochting Frysk oan de Frije Universiteit yn Amsterdam4
- 1980The lexicon in phonological theoryBloomington, Ind.Indiana University Linguistics ClubThesis
- 1982Local and General MarkednessLanguage58832-849
- 1983The nature of phonological representation: evidence from breaking in FrisianJournal of linguistics1959-78
- 2002Brekking yn it Skylger Frysk en SúdwesthoekskIt beaken : meidielingen fan de Fryske Akademy Oer 'brekking'; [bijdr.: Willem Visser, Arjen Versloot, Siebren Dyk]. Speciaal nr. van: Beaken64247-271
- 1990Breking en de gevolgenTijdschrift voor Taal en Taalwetenschap9255-272
